Ton Christianen, directeur van Pyxus, organisatieadviesbureau voor verzuim en re-integratievraagstukken, laat met enig regelmaat zijn pen spreken over ontwikkelingen binnen de branche en daarbuiten. Ditmaal verwondert hij zich over de roep van FNV dat het wettelijk minimumloon wil verhogen naar 14 euro. Want worden werknemers hier nu echt beter van?
De vakbonden roepen sinds kort om het verhogen van het minimumloon van 9,30 naar 14 euro. Dat gaat dan gepaard met de nodige retoriek zoals ‘het is niet meer van deze tijd’, ‘het loon is decennia fors achtergebleven’, ‘het zal de achterstand gelijktrekken’ en meer van dergelijke termen die, eerlijk toegeven, best lekker in de oren klinken. Maar is dat ook zo?
Is een hoger minimumloon de oplossing?
Het gevaar van de discussie opwerpen is dat de kans bestaat dat je wordt verketterd als zou het zijn dat je tégen een hoger loon bent, of medewerkers geen vooruitgang gunt o.i.d.. Maar dat is niet van toepassing. Uiteraard gun ik iedereen een hoger salaris. En uiteraard gun ik werknemers het beste. Dat verdienen ze ook. Immer, in mijn optiek, een organisatie heeft baat bij goede werknemers en werknemers hebben baat bij een goede organisatie. Het zijn elkaar versterkende grootheden. Daar gaat het dus niet om. Ik vraag me alleen af of een dusdanig hoger loon ook bijdraagt aan het daadwerkelijk achterliggende probleem. Want, een beetje bagatelliserend gesteld, uiteindelijk gaat het toch om een goede balans tussen inkomsten en uitgaven? Laten we het eens van verschillende invalshoeken bekijken.
1. Verhouding loon – toeslagen
Een verhoging van het minimumloon van € 9,30 naar € 14,00 betekent pakweg een verhoging van 50%. Het minimum maandloon wordt daarmee verhoogd van (afgerond) € 1.615 naar € 2.422. Veel mensen ontvangen toeslagen zoals huurtoeslag, zorgtoeslag etcetera. Bij een dergelijke loonsverhoging kan je dus, afhankelijk van persoonlijke situatie, in de meest uiterste situatie wel honderden euro’s netto per maand aan toeslagen missen terwijl de loonstijging van bruto € 1.615 naar bruto € 2.422, een netto verschil oplevert van ca. € 500. Begrijp me niet verkeerd, een netto stijging van € 500 is veel, maar als daar tegenover staat dat je er tot honderden euro’s per maand op inlevert aan toeslagen, wat schiet je er dan feitelijk nog mee op? (en ja, en zijn heel veel verschillende persoonlijke situaties waarbij het verlies aan toeslagen minder is, maar het gaat nu even om het bredere plaatje).
2. Prijsstijging
Als de kosten van de factor arbeid binnen een bedrijf met 50% stijgen, zal dat onherroepelijk leiden tot een stijging van de kostprijs van veel producten en diensten. Overigens kennen de meeste CAO’s al een hoger loon dan het minimumloon, dus stel dat de looncomponent met 30% stijgt, of 40%, dan nog. Dat zal gaan leiden tot verhoging van de kosten. Geen enkele producent/leverancier/dienstverlener kan dit uit de marges halen c.q. dat lang volhouden. Een hogere kostprijs leidt dan dus in veel gevallen tot een hogere consumentenprijs. Het pak melk, brood, cola, vis, shampoo, (alle)dagelijkse boodschappen worden dus duurder. Aan de ene kant hebben we dan een hoger bruto uurloon, maar aan de ‘achterkant’ is dat voordeel direct weg door duurdere boodschappen. Wat schieten we er dan mee op? Sterker nog; hogere kosten van levensonderhoud in combinatie met het verlies aan toeslagen kan dus betekenen dat een gezin er feitelijk onder de streep nog minder overhoudt!
Ik schat in dat de prijsstijging zelfs nog hoger kan worden. Bij bedrijven wordt een deel van de uitgaven (denk bijvoorbeeld aan verzekeringspremies voor verzuim en WGA) berekend op basis van de totale (SV) loonsom. Een fors hogere loonsom betekent dus ook een fors hogere premie. En dat wordt weer doorbelast. Dus naast de looncomponent zal ook de component bedrijfskosten stijgen. Per saldo dus uiteindelijk een véél hogere consumentenprijs.
3. Fors hogere kosten, minder afname door klanten
Er zijn tal van sectoren te vinden waarbij de klanten diensten afnemen op basis van ureninzet (schoonmaak, catering, beveiliging, taxi /groepsvervoer etc.). Een forse verhoging aan het tarief (bij dergelijke sectoren wordt het tarief voor het grootste gedeelte bepaald door de looncomponent) zal niet direct kunnen rekenen op applaus aan de klantenkant. Die gaan echt niet met het grootste gemak akkoord met een tariefstijging van 50%. Sterker nog, die zien je aankomen. Maar goed, het moet, want het is een wettelijke stijging (tenminste de achterliggende loonstijging) en de marges laten het echt niet toe omdat weg te poetsen. Prima, zal de klant dan stellen, dan maar minder uren afnemen. En dat betekent uiteindelijk minder inkomsten voor de medewerker. Ik sluit ook niet uit dat met een dergelijke prijsstijging, er bedrijven zijn die moeten overgaan tot ontslag of sluiting omdat klanten simpelweg niet meer gaan afnemen. En dan zitten de medewerkers thuis met 70% van het loon als WW uitkering (ca € 1.695 op basis van het voorgesteld hoger minimumloon), terwijl de kosten van dagelijks levensonderhoud wel fors zijn toegenomen. Hoe noemen ze dat ook al weer? Van de regen in de …….?
Andere oplossingen?
Wat dan wel? Affakkelen is makkelijk, maar nu oplossingen aandragen. En eerlijk gezegd vind ik dat best lastig. Ik ben immers geen econoom of politicus. Maar als ik om me heen kijk, zie ik bijvoorbeeld dat mensen heel makkelijk geld kunnen lenen of uitgaven kunnen doen, zonder dat daar afdoende inkomsten tegenover staan. Of dat zij geen of een zeer lage financiële buffer hebben waardoor een plotselinge tegenvaller niet kan worden opgevangen. Schulden kunnen oplopen tot vele tienduizenden euro’s. De route naar schuldsanering is niet fijn en daar eenmaal in beland is het allesbehalve een vetpot voor de betrokkenen. Maar ook de achterliggende schuldeisers zijn niet de winnaars. De schulden worden kwijtgescholden en de ondernemer blijft zitten met onbetaalde rekeningen terwijl die toch ook kosten heeft, personeel wil betalen…
Wat ‘hakt’ er bij veel mensen stevig in de huishoudelijke knip? Zorgpremies, energiekosten. Kan dat niet lager? Kan het zorgsysteem niet efficiënter werken? (en niet aan de kant van de zorg aan het bed, maar bijvoorbeeld (patenten op) dure medicijnen, geld slurpende ICT systemen in de zorg waarvan ik als patiënt afvraag of dat allemaal wel bijdraagt als ik de behandelend specialist en verpleegkundig personeel zie zwoegen met de automatisering. Is het ICT systeem nu dienend aan het het personeel of wordt het personeel nu geleid door het systeem? Kosten van onderwijs voor een gezin, kosten van kinderopvang voor een familie met 3 kinderen? En zo kunnen we nog wel héél veel zaken opnoemen. De lijst is wat dat betreft niet echt limitatief.
Roeptoeteren
Het vraagstuk is vreselijk complex en veelomvattend. Ik snap heus wel dat het roeptoeteren om een hoger loon veel fans oplevert. Dat zal dan ook wel nodig zijn om je te kunnen profileren. Als je als vakbond geconfronteerd wordt met het moeten ontslaan van eigen personeel omdat het ledenaantal afneemt en dus de inkomsten teruglopen, zul je toch je toegevoegde waarde moeten kunnen laten zien. Ik zeg dus hiermee niet dat een vakbond geen nut kan hebben, maar zomaar iets roepen wat je ogenschijnlijk goed uitkomt zonder te overzien wat de consequenties zijn, draagt niet bij aan een oplossing. Gun ik medewerkers een hoger loon? Op zich wel, maar eigenlijk gun ik ze liever een betere verhouding tussen inkomsten en uitgaven. Dat je uiteindelijk aan het einde van de maand meer overhoudt. Maar dat wordt, vermoed ik, niet bereikt door een eenzijdige verhoging van het loon.
