Bij onze zuiderburen is het al jaren gemeengoed: de dienstencheque, waarbij particulieren tegen een gereduceerd tarief huishoudelijke diensten kunnen inkopen bij professionele bedrijven. Het decimeert het zwart werken en creëert banen. In ons land stuitte de invoering van de dienstencheque tot dusverre vooral op fiscale bezwaren binnen de overheid. Echter, met de toename van het thuiswerken door corona in samenhang met de dreigende forse toename van de werkloosheid verdient de invoering van de dienstencheque in Nederland wellicht een nieuwe kans?
Door Henk Cornelisse, redactielid Clean Totaal
Historie dienstencheque in NL
In 2013 hebben o.a. Vebego, Fundis, OSB en CNV getracht de politiek enthousiast te maken voor het invoeren van de dienstencheque in Nederland. Een door PWC uitgevoerd onderzoek toonde de haalbaarheid van het invoeren van de Nederlandse dienstencheque aan. De politieke partijen verschilden echter te zeer van mening over dit onderwerp, zodat het initiatief strandde. Dit ondanks – of dankzij– het in 2014 uitgebrachte rapport: ‘Dienstverlening aan huis. Wie betaalt de rekening?’ door de advies commissie dienstverlening aan huis o.l.v. Ella Kalsbeek. Dit terwijl de dienstencheque in België, en via een andere vorm in Frankrijk, een succesvolle formule blijkt.
LEES OOK: ‘Helpt dienstencheque de schoonmaakbranche aan werk?’
(Af-)rekenmodel dienstencheque België
Het systeem van dienstencheques werd anno 2004 in België ingevoerd. Uitsluitend particulieren vanaf 18 jaar, die hun hoofdverblijf in België hebben, kunnen gebruik maken van deze dienstencheques. Het heeft een dubbel doel:
- laaggeschoolden uit de werkloosheid halen;
- terugdringen van het zwartwerk.
Particulieren in België kunnen dienstencheques aankopen voor € 9 per gepresteerd uur. Dit bedrag geldt bij 500 cheques voor de eerste 400 cheques, daarna kosten de cheques € 10 voor de volgende honderd. Afhankelijk van de privé situatie kent het systeem per gezin een maximum van 500 tot 2.000 stuks per kalenderjaar. Minimale afname per keer is 10 cheques. Voorts ,afhankelijk van een van drie gewesten waarin de dienstenchequebedrijven ingedeeld zijn, wordt er aan de dienstencheque gebruiker een fiscaal voordeel tot 20% van de aankoopprijs over de eerste 167 cheques per jaar gegeven. Hierdoor komt het bedrag voor deze 167 cheques feitelijk neer op € 7,20.
Fiscale verrekening voor de particulier geschiedt via de belastingaangifte. Bovenop deze fiscale aftrek subsidieert de Belgische overheid het dienstenchequesysteem door de erkende dienstenchequebedrijven per iedere ingebrachte cheque extra te vergoeden. De vergoeding bedraagt het verschil tussen commerciële waarde ad € 23,36 minus de bijdrage van de waarde van de ingeleverde dienstencheque door de particulier. Er bestaat inmiddels zowel een papieren versie van de dienstencheque als een elektronische versie, zodat zelfs online besteld en betaald kan worden.
Sodexo is de partij waarbij de dienstencheques aangekocht kunnen worden, De cheques hebben een houdbaarheidstermijn van één jaar. Door corona werd deze termijn in 2020 verlengd. De dienstencheques staan op naam en zijn niet overdraagbaar.
Uitsluitend huishoudelijke taken
De dienstencheques mogen uitsluitend gebruikt worden voor huishoudelijke taken, dus niet voor bijvoorbeeld kinderopvang, reparaties aan het huis, tuinonderhoud etc., maar wel voor taken als:
- schoonmaken;
- wassen;
- strijken;
- boodschappen doen;
- klein verstelwerk;
- bereiden van maaltijden;
- hulp bij verplaatsingen van mensen met beperkte mobiliteit.
Om als dienstenchequebedrijf in aanmerking te komen dient er een erkenning aangevraagd te worden. Het bedrijf dient te voldoen aan de meest gangbare normen en waarden. Bovendien dient er een verplichte opleiding gevolgd te worden m.b.t. de reglementering van het dienstenchequesysteem, alsmede dient er een borg gestort te worden.
Dienstenchequebedrijven bieden de huishoudelijke hulpen een arbeidsovereenkomst voor (on-)bepaalde tijd aan en betaalt het loon en vakantiegeld, vergoeding tijdens ziekte, een arbeidsongevallenverzekering, etc. De minimumduur van een dienst bedraagt 3 uur. De tijd van verplaatsing van de ene naar de andere werkplek wordt hierbij gezien als arbeidstijd.
Er zijn in België momenteel circa 140.000 mensen op een legale manier werkzaam bij circa 750.000 klanten voor een van de 1.275 dienstenchequebedrijven. Dit aantal medewerkers blijft zodoende (gedeeltelijk) uit het systeem van werkloosheidsuitkeringen en/of verdwijnt uit het zwartwerk circuit.
Sodexo heeft in 2019 141.752.978 dienstencheques uitgegeven, waarvan bijna 60% digitaal. Plus Home Services is de grootste speler in België binnen dit segment met circa 7.300 medewerkers, 21.000 klanten en 54 kantoren.
Mega marktpotentie
Stel, uiterst voorzicht ingeschat, dat ook dat de Nederlandse schoonmaaksector erin slaagt 750.000 huishoudens te bedienen en dat deze huishoudens ieder minimaal 150 cheques per jaar afnemen (minimaal 3 uur per keer, 1 per week x 50), dan alleen al spreken we over een commerciële jaaromzet van 262 miljoen. Meer voor de hand ligt het echter dat huishoudens meer dan 1 per week een dienst afnemen, waardoor ook de marktpotentie wellicht kan oplopen tot boven het 1 miljard (!). Bovendien schept het meer dan 100.000 broodnodige banen in een tijd waarin vele, vele mensen door corona hun baan dreigen kwijt te raken.
Het voorkomt bovenal dat door het in toenemende mate van thuiswerken, de particuliere huishoudens de vlucht nemen naar “zwartwerkers”, terwijl de schoonmaakbedrijven door het decimeren van het aantal m2 kantooroppervlak reguliere omzet verliest. Dat is toch de wereld op zijn kop zetten?
Franrijk kent de Cesu
In Frankrijk is in 2006 de Cesu (cheque emploie service universel) ingevoerd om zwart werken tegen te gaan. Kort samengevat: particulieren kunnen deze cheque inkopen en vervolgens op tijdelijke basis (maximaal 8 uur per persoon per week) personeel inhuren zonder de rompslomp van een arbeidscontract en de bijbehorende administratie. De werkzaamheden die toegestaan worden zijn wat uitgebreider dan bij de dienstencheque in België. Het betreft naast huishoudelijke hulp ook gezinsactiviteiten ( bijvoorbeeld thuisonderwijs). De particulier kan de kosten voor de aankoop van de cheques, tot zekere hoogte, fiscaal aftrekken. De fysieke cheque bestaat niet, alles verloopt online.
Voorgefinancierde Cesu
In het bijzonder zal met name, de door werkgevers voorgefinancierde, Cesu in Nederland kansrijk kunnen zijn. Immers is dit in Frankrijk in het leven geroepen om een betere balans te bieden aan het privé- en professionele leven. Dit sluit o.i. goed aan bij het thuiswerken. De echte reden is volgens Wim van Teeffelen namens Ondernemen-frankrijk.nl echter: “Het zwart werken tegen te gaan door het voor alle partijen (werkgevers en werknemers) zo gemakkelijk mogelijk te maken om voor klussen mensen in te huren zonder rompslomp. Gezien de complexheid en de inflexibiliteit van Franse arbeidscontracten is dit een argument wat in Frankrijk nog belangrijker is dan in Nederland.”
Bedrijven kunnen deze cheques inkopen en beschikbaar stellen aan hun medewerkers. De bedrijven hebben het voordeel dat de cheques, tot een maximum, vrijgesteld zijn van sociale premies en een fiscaal voordeel opleveren. Met deze voorgefinancierde cheques kunnen werknemers diensten inhuren bij gekwalificeerde bedrijven. Deze steun is, eveneens tot een maximum, niet belastbaar voor de inkomstenbelasting voor de ontvanger van de voorgefinancierde cheques. Frankrijk kent vele honderdduizenden gebruikers (schatting circa 1.500.000) van de Cesu en/of voorgefinancierde Cesu. De cijfers over het aantal FTE’s die hiermee gepaard gaan lopen in publicaties uiteen tussen de 220.000 – 300.000 banen.
Cesu kun je overigens ook uitspreken als CSU, dit berust op toeval, hoewel CSU zich in het openbaar menig keer heeft uitgesproken over de mogelijkheid om via professionele bedrijven thuis schoon e maken.
Politiek blijft vooralsnog ongevoelig
Ondanks dat alle ingrediënten aanwezig zijn om nu serieus over het invoeren van de dienstencheque in Nederland met elkaar in overleg te gaan blijft ons kabinet vooralsnog ongevoelig voor de kansen die het invoeren van enige vorm van dienstencheques biedt. Op onze zoektocht naar reacties vanuit deze hoek wordt de bal steeds doorgeschoven van het ene ministerie naar het andere. Uiteindelijk wilde de woordvoerder van het ministerie SZW wel met stelligheid reageren: “Het kabinet is op dit moment niet voornemens is om een dienstencheque, of een soortgelijk initiatief, in te voeren.” Een gemiste kans?
OSB: waak voor verschuiving van wit naar zwart werken
Werkgeversorganisatie OSB is van mening dat de veranderde situatie vraagt om de discussie over de invoering van een vorm van dienstencheques nieuw leven in te blazen. Zij waarschuwt dat door het thuis werken wit werken binnen de kantooromgeving niet vervangen mag worden door zwart schoonmaakwerk in de particuliere omgeving. Jeroen Veldboer (OSB directeur a.i.) zegt hierover:
“We zien ten tijde van corona ten eerste natuurlijk dat het thuiswerk toeneemt. We creëren daarmee een werkplek in de huiselijke omgeving. Er is nu het hernieuwde vraagstuk hoe we hiermee om moeten gaan. Er wordt in die verkenning ook gesproken over faciliteren van die werkomgeving. Wij zien dat dit voor de komende periode een werkveld zal zijn dat verder zal aantrekken.”
De OSB directeur wijst ook op het werkgelegenheidsaspect: “Ten tweede zal de werkgelegenheid in de komende periode sterk veranderen. Ook voor de schoonmaak. Werkbehoud en van werk naar werk is de inzet. Wanneer sprake is van een (gedeeltelijke) verplaatsing van werk van kantoor naar thuis, dan zouden we in willen zetten, ook in het licht van bovenstaande, dat werk ook daar verricht kan worden door onze schoonmakers. Dat betekent dat we niet alleen moeten nadenken over hoe we dat werk gaan organiseren, maar ook hoe we omgaan met tegengaan van zwart werken, beheersing van kosten etc.”
Er zijn meerdere manieren om dat te doen volgens OSB: “De dienstencheque had de insteek om werk niet zwart te laten zijn en was ook een subsidiëring van werk. Het is belangrijk om die discussie snel weer op te pakken en de argumenten en oplossingen, die ook rondom de discussie bij de dienstencheque opnieuw te bekijken. Het kan niet zo zijn dat er met de verschuiving van het werk van kantoor naar de thuiswerkplek, ook sprake is van een verschuiving van wit werk naar zwart schoonmaakwerk.
Bovendien stelt OSB ook de Cesu in Frankrijk te kennen en dat dit systeem ook een goed voorbeeld is om nader in Nederland onderzocht te worden.
SieV! verkiest afwachtende houding
Hoewel de invoering van enige vorm van een dienstenscheque ogenschijnlijk ook kansen biedt voor het mkb-segment in de schoonmaak stelt Maurice Rutgrink, voorzitter van werkgeversorganisatie SieV!, er afwachtend tegenover te staan. Refererend aan ons artikel in 2014 over dit onderwerp zegt hij: “Het is op zich een goed model, maar op dit moment lijkt de timing ongunstig vanwege het vele thuiswerken. Het moet niet fraudegevoelig zijn en met name ingezet worden in een bepaalde doelgroep. Als het alleen in de particuliere sector wordt toegepast zou dat een daling in het zwarte werken (kunnen) geven, maar of dit een afdoende oplossing is, weten wij ook niet.”
Nieuwe realiteit: handelen in oplossingen
De nieuwe realiteit vereist ook binnen het schoonmaaksegment het denken en handelen in oplossingen. Recent publiceerden we al een inspirerend artikel over het New Normative Management Model waaruit duidelijk wordt dat we aan de vooravond staan van immense veranderingen van het facilitaire werkveld..
Het mag niet bestaan dat nieuwe mogelijkheden zoals de introductie van een dienstencheque c.q. prepaid Cesu zomaar door de overheid afgeserveerd wordt. Het belang van baanbehoud is daarvoor te groot. Vooral in een variant waarbij ook mogelijk de werkgevers een (financiële) bijdrage leveren aan bepaalde consequenties van het toenemende thuis werken verdient de dienstencheque het om nader tussen de sociale partners en de overheid besproken te worden. Hierbij volstaat niet de simpele opmerking dat het kabinet niet voornemens is de dienstencheque of een soortgelijk initiatief in te voeren.
Kom op zeg, er dient gegeven de huidige situatie toch op zijn minst overleg/nader onderzoek plaats te vinden over welke vorm qua invoering van een vorm van dienstencheques wellicht wel haalbaar is?
Foto: Karolina Grabowska from Pexels
