Hotels en horeca zijn grootverbruikers van chemicaliën voor de schoonmaak. Dat levert gezondheidsklachten en milieuschade op en een andere weg volgen ligt dan voor de hand. Tot nu toe was chemieloos schoonmaken echter geen optie. Met het Lotus® PRO schoonmaaksysteem uit Canada is die optie er nu wel. Ozon als schoonmaakmiddel zou wel eens de gamechanger kunnen zijn waar de branche al jarenlang naar uitkijkt. Clean Totaal spreekt met Kimberley Roersma, oprichter van Mother Nature Cleans, in het CSMART hotel over de keuze voor ozonwater.
Door Leon van den Berg, redactielid Clean Totaal
“Hoe mooi is het niet als je kunt zeggen dat je op jaarbasis van 12.000 liter vervuild water voorkomt dat dus niet tegen hoge kosten moet worden gereinigd”, begint Roersma. Dat is een van de bijzondere voordelen die wij bereiken met het toepassen van ozon als reinigingsmiddel. Het gebruik in dit eerste hotel komt niet zomaar uit de lucht vallen. Het viel mij op dat er tijdens mijn (Hotelschool) opleiding weinig aandacht was voor schoonmaak en toen ik daarin later zelf ook werkzaam was, heb ik altijd het gevoel gehad dat het beter zou kunnen en vooral met veel minder chemie. In mijn zoektocht stuitte ik op het Stabalised Aqueous Ozone (SAO) systeem van het Canadese Tersano. Dit systeem maakt gestabiliseerd ozonwater en biedt naast besparing op afvalwater veel voordelen. Zo tast het de huid en luchtwegen van schoonmakers niet aan en verwijdert het vuil veel beter waardoor het schoonmaakresultaat beter is. Bovendien laat ozonwater geen residu achter, waardoor de glans van oppervlakken intenser is.
“Voor periodiek reinigen gebruiken wij noodgedwongen nog ontkalker, want daarvoor is ozonwater niet geschikt”
Het gebruik van ozonwater is ook efficiënter omdat schoonmakers geen tijd kwijt zijn met het verplaatsen van chemie en het juist afmeten daarvan voor een schoonmaakoplossing. Methodefouten zijn dus uitgesloten.
Bovendien worden ziektekiemen voor 99,9% gedood. Niet voor niets hebben wij ook zo’n generator in de keuken en wassen wij onze voedingsmiddelen daarin. Cursisten/gasten komen hier uit de hele wereld en gaan na een week training terug naar hun schepen. Je wilt natuurlijk niet dat zij aan boord buikklachten krijgen omdat ze bij ons sla hebben gegeten die in gewoon Nederlands kraanwater is gewassen. Wij gebruiken gestabiliseerd ozonwater voor alle dagelijkse reiniging en dus geen enkel chemisch middel meer. Voor periodiek reinigen gebruiken wij noodgedwongen nog ontkalker, want daarvoor is ozonwater niet geschikt. Het ozonwater zelf is weliswaar 
grotendeels ontkalkt, maar dat van douches, wastafels en toiletten niet. Dat is vooralsnog te kostbaar en wordt niet goedgemaakt uit de 25-50% kostenbesparing die wij met deze toepassing hebben. ”
Veilige ozon
“Ozon als reinigingsmiddel is als sinds 1906 bekend”, stelt Roersma. Het wordt grootschalig toegepast in de waterzuivering en in zwembaden, maar dat werkte via een ander systeem, namelijk door het produceren van gasvormig ozon. Omdat ozon snel afbreekt was dat een kostbare zaak en bovendien is ozongas nogal gevaarlijk. Je mag er in 8 uur tijd maximaal 60 PPB (parts per billion) van binnen krijgen. Een hogere concentratie en langere blootstelling kan fataal zijn. Met ons gestabiliseerd ozonwater blijven we zeer ver onder de norm. Bij gestabiliseerd ozonwater komt slechts 1,5 PPB/uur vrij. Ozonwater is dus volkomen veilig.
“Ozon als reinigingsmiddel is al sinds 1906 bekend”
Je kunt het drinken en een van onze medewerkers doet dat regelmatig omdat het zijn darmflora verbetert. Wij hebben inmiddels al een tijd ervaring met ozonwater en de schoonmakers die ermee werken zijn erg tevreden. Natuurlijk was er in het begin wat weerstand. Vreemd genoeg niet bij de oudere medewerkers die al snel de voordelen ervan inzagen en de schoonmaak met ozonwater snel onder de knie hadden en accepteerden. Terugverlangen naar de oude methoden doet eigenlijk niemand. Bijzonder is dat de weerstand bij jongeren groter bleek. Waarom dat is durf ik niet te zeggen, maar uiteindelijk levert de praktijk het beste bewijs en zijn ook zij overtuigd van de waarde van schoonmaken met ozonwater. Mogelijk heeft dit te maken met het feit dat deze jongere medewerkers relatief kort geleden hun schoonmaakdiploma hebben gehaald en deze methode daarin niet voorkomt. Dat zal overigens wel van korte duur zijn. VSR is zeer geïnteresseerd en de RAS heeft onlangs het eerste examen afgenomen met het gebruik van ozonwater.”
Tijd rijp
“Als je met een nieuw concept op de markt komt, wil je natuurlijk eerst alles uittesten voordat je dit grootschalig onder de aandacht brengt”, aldus Roersma. Inmiddels hebben wij dat in ons hotel grootschalig getest en zijn wij overtuigd. Nu is het natuurlijk wel zo dat ons hotel nog geen jaar geleden geopend is. Gelukkig merk je dat de belangstelling voor de methode met gebalanceerd ozonwater groeit. Niet alleen ons schoonmaakbedrijf EW is enthousiast, ook het hotelwezen is dat. Inmiddels zijn er nu al zes Nederlandse hotels die hun schoonmaak (deels) met ozonwater uitvoeren, ik noem bijvoorbeeld Golden Tulip Tjaarda Oranjewoud/Best Western Plus Berghotel Amersfoort/Holland Casino. Daarnaast zijn er ook horecaondernemingen die ermee experimenteren.
Overigens heeft schoonmaken met ozonwater ook een relatief nadeel. Mensen zijn gewend aan geuren. Een frisse geur van dennen of een chloorlucht geeft psychologisch aan dat een ruimte schoon is. Als het er vies ruikt is dat in onze gedachten ook vies. Geen van beide veronderstellingen hoeft juist te zijn. Gestabiliseerd ozonwater laat geen geur achter, maar neutraliseert bestaande geuren wel. Het ruikt gewoon neutraal en daaraan moeten velen, niet in de laatste plaats schoonmakers, wennen. Toch is dit nadeel ook een groot voordeel. Geurbeleving is heel persoonlijk en dus wordt een bepaalde geur niet door iedereen gewaardeerd. Bovendien zijn er ook mensen met geurallergie en die zijn juist heel blij met een ruimte zonder parfums.”
Minifabriek
Na zoveel loftuitingen willen wij het systeem natuurlijk graag zien. Roersma gaat ons voor naar de plek waar het ozonwater bereid wordt. De verwachtingen zijn hoog gespannen, want voor zo’n groot hotel met 11 verdiepingen en 175 kamers moet de installatie wel imposant zijn. Wij kijken een beetje op onze neus als Roersma lachend wijst op een klein kastje van zo’n 15 cm dikte en hooguit 60 cm hoog en 40 cm breed.
“De stabilisatiemodule zorgt ervoor dat het ozonwater 24 uur lang het ozon kan vasthouden”
“Dit is het. Een koker met een module waarmee wij gestabiliseerd water maken. Dat lijkt een beetje op osmosewater, maar is niet hetzelfde. Het gaat vooral om het ontkalken van water waardoor de ozon gedurende 24 uur 
in het water kan worden opgenomen. Dat filter gaat ongeveer 3000 liter mee en is een belangrijk onderdeel, want ozon vervliegt en vervalt snel (de halfwaarde in gewoon water van 20oC is 20 minuten). De stabilisatie module zorgt ervoor dat het gestabiliseerde ozonwater 24 uur lang het ozon kan vasthouden voor een sanitizing werking. In de grijze kast vindt de daadwerkelijke productie van ozon plaats. Dat gebeurt met elektriciteit uit een normale wandcontactdoos. Hoogspanning is dus niet per se nodig. Het enige wat een schoonmaker moet doen is de machine aanzetten en vervolgens water tappen en natuurlijk moet het filter bijtijds vervangen worden. De ozon-unit is onderhoudsvrij en hufterproof. De investering is laag, voor zo’n €2400,- kun je ermee minimaal zes jaar aan de slag. Als je dat afzet tegen de kosten van aanschaf, transport, opslag en tijdsbeslag van de schoonmakers is de terugverdientijd heel kort en dan heb ik nog niet eens de kosten voor mens en milieu meegerekend.”
Nieuwsgierig geworden en zin in een overnachting in het eerste chemievrije hotel van Nederland? Tja, dan heeft u pech. Helaas kunt u er geen kamer boeken, want het hotel is er uitsluitend als accommodatie van het trainingscenter. Op zich jammer, want het uitzicht vanuit de meeste kamers is magnifiek.
Carnival Corporation & PLC
Het CSMART Hotel in Almere is een van de onderdelen van de Carnival Corporation. Dat is een enorm conglomeraat van bedrijven die alle iets te maken hebben met scheepvaart, met name voor passagiers. Klinkende namen zijn bijvoorbeeld de Holland Amerika lijn, P&O cruises, Cunard en Costa. De laatste naam is vooral bekend bij
het grote publiek vanwege de ramp met de Costa Concordia. Op 13 januari 2012 voer het schip rond 21.45 uur voor de kust van Isola del Giglio in de Tyrreense Zee tegen een rots en zonk uiteindelijk bij de haven van Giglio waarbij 32 mensen omkwamen. De kapitein van het schip, Francesco Schettino, werd in 2015 schuldig bevonden en veroordeeld tot zestien jaar cel. De straf bestond uit tien jaar voor dood door schuld, vijf jaar voor het veroorzaken van de ramp en één jaar voor het achterlaten van mensen aan boord. In mei 2017 werd deze straf door het hooggerechtshof bevestigd. De openbaar aanklager had in het hoger beroep 27 jaar geëist tegen Schettino. De ramp bracht aan het licht dat er op het gebied van opleiding veel te verbeteren viel en dat was de directe aanleiding voor de CSMART Academy met brugsimulator en het bijbehorende hotel die tezamen het Center voor Simulated Maritime Training vormen.
Systeemuitleg
Het systeem wordt gemaakt door de Canadese fabrikant Tersano. Het bedrijf werd in 2002 opgericht door de werktuigbouwkundig ingenieur Steve Hengsperger. Het bedrijf is gevestigd in Ontario. De pay off van Tersano is “Changing the way the world cleans”. Het CSmart hotel gebruikt de Lotus Pro High Capacity unit. Gewoon kraanwater (HO2/H2O) bestaat uit twee waterstofatomen en één zuurstofatoom. Zuurstof komt als enkelvoudige stof vooral als dizuurstof (O2) in de atmosfeer voor. Het kraanwater wordt in een harsfilter ontdaan van ongewenste stoffen, met name kalk. Daardoor ontstaat een op osmosewater lijkend water dat gestabiliseerd water wordt genoemd.
Dit voorbehandelde water gaat vervolgens in de ozon-unit naar binnen. Daarin wordt met normale 230V een stroom opgewekt van 4500V. Hierdoor wordt O2 (zuurstof) omgezet in O3 (ozon). Een deel van dit gas wordt niet in het water opgenomen en in de unit geneutraliseerd voor veilige afvoer. De rest kan 24 uur in kannen of sprayflacons worden opgeslagen. Het water is ook geschikt voor gebruik in een schrobzuigmachine.
Ozon is een zeer krachtige desinfectans, dat beter werkt dan chloor en ook effectief is tegen resistente micro-organismen. Komt ozonwater in contact met ziektekiemen zoals bacteriën en schimmels, allergenen of geuratomen, dan worden deze door het giftige ozon vernietigd. De basis van de giftigheid is oxidatie. Ozon werkt als een oxidator voor de bestanddelen van de celwand van een micro-organisme. Hierdoor ontstaan ‘gaten’ in de celwand en kan deze worden binnengedrongen. Eenmaal in de cel oxideert ozon alle essentiële bestanddelen (enzymen, proteïnen, DNA, RNA). Wanneer ook een groot deel van het celmembraan is vernietigd zal de cel uiteenvallen. Dit wordt ook wel lyse genoemd. Het oxideren is een zelfopofferend proces voor de ozon, want deze wordt hierdoor weer omgezet in normale zuurstof en er ontstaat weer normaal water. Dit is zoals bekend vrij van gifstoffen, kankerverwekkende stoffen en laat geen residu achter.
Wist je dat EW Facility Services ook met ozon reinigt bij Holland Casino? Lees meer >>
Ozon in wezen riskant
Iedereen kent O2, ofwel zuurstof. Ozon is een broertje daarvan en heeft 3 in plaats van 2 atomen en heet dus O3. Bij standaardtemperatuur en -druk is ozon een kleurloos tot lichtblauw gas met een onaangename prikkelende geur. In vloeibare vorm is het donkerblauw. Ozon ontstaat van nature in de atmosfeer door elektrische ontladingen. Dat gebeurt bijvoorbeeld tijdens onweer waarna je vaak de typerende ozonlucht ruikt. Het wordt ook veroorzaakt door vonkende schakelingen in een verdeelstation of door vonken tussen de stroomafnemer van bovenleidingen van tram en vooral trein en door laserkopieermachines. Van nature wordt het ook gevormd door ultraviolette straling in de stratosfeer.
Ozon desinfecteert. Het wordt gebruikt om drink-, bron- en zwemwater te ontsmetten omdat het geen smaak achterlaat. Het wordt ook toegepast in de voedselverwerkende industrie om schimmels, bacteriën en gisten te doden, voorts bij het schoonmaken en bleken van stoffen en bij het ontgeuren van interieurs en materialen na brandschade. Ozon is giftig en ongezond om langdurig in te ademen, ook in lage concentraties. Het is irriterend voor ogen en luchtwegen en kan bij de laatste longoedeem en op astma lijkende reacties veroorzaken. Bovendien kan het effecten hebben op het centraal zenuwstelsel, met als gevolg hoofdpijn, verzwakte waakzaamheid en mindere prestaties. Langdurige blootstelling heeft longschade tot gevolg. Het middel mag daarom alleen gebruikt worden met zeer goede ventilatie en/of gelaats- en adembescherming.
Kijk voor de veiligheidskaart op deze website. Wat daarop opvalt is dat een groot deel van de gegevens niet beschikbaar is. Op https://www.lenntech.nl/-faq-s-ozone—lenntech.htm is veel achtergrondinformatie te vinden over ozon en de werking daarvan. Sommige artikelen vereisen wel enige scheikundige kennis.
VSR: “ozon geen algemeen toepasbaar reinigingsmiddel”
Volgens specialisten van VSR (Vereniging Schoonmaak Research) hangen er teveel veiligheidsrisico’s aan ozon (oxiderend, toxisch, schadelijk voor de gezondheid, mogelijk kankerverwekkend). Bovendien lost ozon maar minimaal op in water en heeft het een relatief korte halfwaarde tijd (15 minuten) waardoor het ook nog eens uit elkaar valt en niet meer actief is. Dat betekent dat na 15 minuten de helft van de ozon weer verdwenen is, 15 minuten daarna is nog maar de helft van de helft over. Gezien de beperkte oplosbaarheid in water betekent dit dat al gauw dat slechts een beperkte ppm in water aanwezig zijn.
De experts van VSR komen derhalve tot de conclusie dat het VSR rapport ‘zin en onzin van ozonreiniging’ niet aan betekenis heeft verloren. Ze zien ozon zeker niet als algemeen toepasbaar reinigingsmiddel.
Niet toegestaan voor particulier gebruik
In het buitenland wordt ozon gebruikt voor het verbeteren van de luchtkwaliteit in woningen door het ontsmetten en tegengaan van allergenen in woningen. Daarnaast wordt het gebruikt voor het ontgeuren van woningen en auto’s, bijvoorbeeld door brandschade. Hierbij wordt met een ozon-generator deze zuurstofvorm geproduceerd en aan de lucht afgegeven. In het buitenland wordt daar ernstig voor gewaarschuwd. Zo zeggen de Canadese gezondheidsautoriteiten daarover het volgende: Health Canada is advising the public not to use air cleaners designed to intentionally generate ozone (ozone generators) in their homes. Health Canada is concerned with the adverse effects that may result from the deliberate exposure of the public to ozone from air cleaners that intentionally generate ozone gas.” Men is gestopt om deze apparaten te certificeren en adviseert consumenten de apparatuur niet meer te gebruiken. Al sinds 1913 zijn de schadelijke effecten van ozon in de lucht wetenschappelijk aangetoond en men stelt zelfs dat met een ozongenerator het paard van Troje wordt binnengehaald. Professionele toepassing mag wel, maar dan alleen als er niets levends in een ruimte is en er een zeer goede ventilatie is. (www.allergyclean.com/what-you-should-know-about-ozone/)
Bij het Canadese systeem dat het CSMART hotel gebruikt vindt emissie plaats, maar dat gaat via een tussenstap omdat daarbij ozon in water is gebonden, deels vervalt en deels langzaam wordt afgegeven. Daardoor wordt de grenswaarde per dag absoluut niet behaald en is het systeem veilig voor gebruik.
