Door Hans Sinnige
Desinfecteren wordt door velen in de schoonmaakbranche ervaren als iets heel erg gecompliceerds. Ook de wet-en regelgeving met betrekking tot biociden wordt door velen niet begrepen. Er is in de gezondheidszorg gelukkig veel kennis over desinfecteren maar bij veel professionele schoonmakers heerst vaak onkunde als het gaat over effectief en legaal bestrijden van micro-organismen. Daardoor is er ruimte voor opportunisme.
Bij iedere uitbraak van een ziekte, of dat nu een menselijke aandoening (MRSA, H1N1) of een dierziekte (MKZ, vogelgriep, varkenspest) is, roepen bepaalde aanbieders dat zij de oplossing voor het probleem hebben. Dat terwijl ze vaak niet eens weten wat het probleem precies is. Bijvoorbeeld firma’s die beweren de oplossing te hebben voor “het MRSA probleem” en dat staven met een manier om ruimtes te desinfecteren. Deze firma’s hebben niet begrepen wat het probleem is.
MRSA
MRSA staat voor Meticilline-Resistente Staphylococcus Aureus. Deze specifieke SA bacterie heeft een resistentie ontwikkeld tegen antibiotica maar zeker niet tegen desinfectiemiddelen . Het MRSA probleem is dat een patiënt niet meer reageert op medicijnen. Maar als de drager van de bacterie genezen is dan is het desinfecteren van de ruimte waarin de patiënt verbleef een vrij simpele zaak. Je moet er alleen even de tijd voor nemen. Ook is het heel verleidelijk om een campagne met alcoholische handgels te voeren als het niet deskundig publiek door de media een angst voorbijvoorbeeld Mexicaanse griep wordt aangepraat. Iedere deskundige kan u vertellen dat het effectief handen wassen met zeep (zie afbeelding) voldoende is. Het gebruik van alcohol als vloeistof of als gel is, behalve op bepaalde plaatsen in de gezondheidszorg, niet nodig. Gelukkig is er in de gezondheidszorg de stichting Werkgroep Infectie Preventie (WIP). De WIP levert reinigings-en desinfectie protocollen voor elke denkbare situatie in ziekenhuizen, bejaardenhuizen, klinieken etc. Deze protocollen zijn gratis downloadbaar op
www.wip.nl/contentbrowser/pakketsort.asp
www.wip.nl/contentbrowser/pakketsort.asp
Wat is het verschil tussen reinigen, desinfecteren en steriliseren?
Het is een wijdverbreid misverstand dat bij reguliere desinfectie alle micro-organismen worden gedood. Om dat misverstand uit de wereld te helpen zullen we een paar definities geven. Deze zijn 1 op 1 overgenomen uit de WIP richtlijn “Reiniging, desinfectie en sterilisatie in verpleeghuis en woonzorgcentrum”.
- Onder reiniging wordt verstaan het verwijderen van zichtbaar vuil en onzichtbaar organisch materiaal om te voorkomen dat micro-organismen zich kunnen handhaven, vermeerderen en zich kunnen verspreiden.
- Onder desinfectie wordt verstaan de irreversibele inactivering en/of reductie van micro-organismen op levenloze oppervlakken, alsmede op intacte huid en slijmvliezen, tot een aanvaardbaar geacht niveau. Dat aanvaardbare niveau verschilt van geval tot geval. Maar de kreet: “ons product/systeem doodt meer dan 99% van de bacteriën” is weinig zeggend. We zullen ook uitleggen waarom. In de microbiologie hanteert men het begrip log reductie. Men heeft bijvoorbeeld ergens een initiële besmetting van log 7 CFU’s (kiemvormende eenheden per cm2 ). Wanneer men nu 99% doodt is in onderstaande conversietabel te zien dat dit slechts gelijk is aan een log 2 reductie. Dit betekent dat de CFU concentratie verlaagt van 10.000.000 naar 1.00.000. Dat bereik je ook met normaal efficiënt reinigen. Om een goede desinfectie te hebben is de eis dat een log 4 tot 5 reductie wordt gehaald.
CFU concentratie (%) % reductie CFU/cm2 Log reductie
100 0 10.000.000 0
10 90 1.000.000 1
1 99 100.000 2
0,1 99,9 10.000 3
0,01 99,99 1.000 4
0,001 99,999 100 5
0,0001 99,9999 10 6
0,00001 99,99999
Steriliseren is een proces dat alle micro-organismen op of in een voorwerp doodt of inactiveert. Wanneer moet je wat doen? Hier helpt ons de WIP die heel duidelijk het volgende beleid propageert:
- Geen desinfectie waar sterilisatie is aangewezen
- Geen desinfectie waar reiniging voldoende is
Wat betekent dit?
In ieder geval niet desinfecteren in een normale, gezonde omgeving.
De beslissing om al dan niet te desinfecteren is afhankelijk van:
- Kans op overdracht van besmetting naar patiënt en personeel
- Aard en aantal van betreffende micro-organismen
- Gevoeligheid van patiënt voor infecties
Wanneer besloten wordt tot desinfecteren dan gelden de volgende criteria:
- Gebruik van desinfectantia vereist kennis!
- Desinfecteren is niet veilig voor algemeen gebruik, alleen selectief gebruik door goed opgeleide professionals is acceptabel
- Voor desinfecteren geldt dat men de tijd van inwerken en de concentratie van het middel, zoals voorgeschreven in de noodzakelijke toelating, moet respecteren. Doet men dat niet dan geeft men een vals gevoel van veiligheid. Bovendien bestaat de kans dat onvoldoende gedode micro-organismen een bepaalde resistentie gaan ontwikkelen voor bepaalde middelen
Desinfecteren anders dan in de gezondheidszorg
Waar in de gezondheidszorg in theorie de reinigings-en desinfectierprotocollen goed zijn vastgelegd, zijn er daarbuiten nog veel gebieden waar onprofessioneel met desinfectie middelen wordt gewerkt. Hoewel de wetgeving rond desinfectiemiddelen in Nederland nogal strak is geregeld zijn er steeds opnieuw spelers in de markt die proberen door de mazen van de wet te zwemmen dan wel zich van de hele wetgeving niets aantrekken.
In de voedingsmiddelen industrie en in horeca gelegenheden is desinfecteren wel goed geregeld via de HACCP wetgeving. In principe legt dit, net als de WIP richtlijnen in de gezondheidszorg, vast hoe en wanneer en met welk middel moet worden gereinigd- en gedesinfecteerd. Overal elders, denk bijvoorbeeld aan scholen en kleuterdagverblijven, openbare toiletten, openbare gebouwen, privéhuishouding, is desinfecteren overbodig en volstaat goed reinigen. Maar omdat reinigen vaak als sluitpost op de begroting wordt gezien hapert het op dat gebied en dan worden desinfectiemiddelen ingezet als alternatief voor onvoldoende reinigen. Deze desinfectiemiddelen zijn soms niet toegelaten of niet toegelaten voor de bewuste toepassing. Het aanhouden van de vereiste inwerktijd van minimaal vijf minuten is een utopie. Dit is ook het werkgebied van de “ei van Columbus” methoden zoals zogenaamde nanocoatings (zie CleanTotaal nr. 6-2009), UV behandeling van de lucht en het gebruik van ozon. Allemaal in theorie zaken die bacteriën kunnen doden maar ongecontroleerd toegepast en onder niet goed vastgelegde condities zijn deze methoden nutteloos en vaak onverantwoord.
Wetgeving rond desinfectie
Wie in Nederland een middel op de markt wil brengen met een desinfectieclaim heeft voor dat middel een toelating nodig van de Ctgb (Commissie voor de toelating van gewasbeschermingsmiddelen en biociden). Om die toelating te krijgen moet de effectiviteit volgens vastgelegde normen zijn aangetoond. Dat kan heel veel geld kosten. Reden dat er een beperkt aantal aanbieders is en dat de producten relatief duur zijn. Dat nodigt kennelijk uit tot het proberen om de wet te omzeilen. De overheid is zich dit bewust en zowel de Inspectie Gezondheids Zorg (IGZ) als de Voedsel en Waren Autoriteit (VWA) hebben een aantal jaren geleden een rapport doen verschijnen waarin misstanden duidelijk aan de kaak worden gesteld. En hoewel de rapporten niet meer heel actueel zijn staan de conclusies nog steeds overeind. Er is wel iets verbeterd maar er is ook nog veel niet in orde.
Het VWA rapport heet: “A SURVEY ON THE LEGAL STATUS OF THE CE-MARK ON DISINFECTANTS, Biocide or medical device?”Het is gepubliceerd in augustus 2006. Het IGZ rapport heet: “Neem (inwerk)tijd voor het desinfectiebeleid”. Dit rapport is gedateerd januari 2007. De conclusies zijn eigenlijk verbijsterend. De inspectie concludeert:
Uit het onderzoek blijkt dat over het algemeen alle ziekenhuizen wel aandacht hebben voor desinfectie, maar dat het vaak nog te ongestructureerd is. Enkele ziekenhuizen gebruiken desinfectiemiddelen die niet volgens de juiste Nederlandse wetgeving op de markt zijn gebracht. Het gaat daarbij om middelen die onder het besluit medische hulpmiddelen vallen maar die op de markt worden gebracht voor toepassingen die vallen onder de Bestrijdingsmiddelenwet.
De VWA concludeert:
Uit het onderzoek is gebleken dat 7 van de 10 desinfectiemiddelen zonder CE-markering niet zijn voorzien van een wettelijk afgegeven toelatingsnummer en derhalve niet voldoen aan de bepalingen zoals gesteld in de Bestrijdingsmiddelenwet.
Kassa voor de overheid
Recent is de overheid over gegaan tot een inhaalslag voor wat betreft het legaliseren van niet toegelaten middelen en procedures. Men noemt dat project “gedifferentieerde handhaving”. Het komt er in het kort op neer dat iedereen die illegaal middelen verkocht die onder de bestrijdingsmiddelenwet vallen deze vóór 15 september 2009 kon aanmelden waarbij per product € 5000.- moest worden gestort. Kassa voor de overheid! Voor dat bedrag wordt men even niet vervolgd maar om een definitieve toelating te krijgen moet wel een compleet dossier worden ingediend.
Er zijn in dit kader 622 producten aangemeld. Men hoeft geen helderziende te zijn om te voorspellen dat er nog geen 150 zullen overblijven die uiteindelijk geregistreerd worden. Immers een compleet dossier kost een vermogen en dat verdien je in Nederland niet makkelijk terug. Daar komt bij dat veel van de 622 aanmeldingen zijn gedaan door firma’s die absoluut niet in staat zijn een sluitend dossier aan te leveren. De melding is dus simpel gebruikt om zich een paar jaar rust te verschaffen.
Producten die wel desinfecteren maar niet zijn aangemeld als zodanig
Er zijn producten op de markt die uitstekende desinfecterende eigenschappen hebben maar niet als desinfectans zijn aangemeld. Het meest simpele voorbeeld is bleekwater dat je gewoon in de supermarkt voor een paar cent per liter kunt kopen. Het is niet geoorloofd hiermee te desinfecteren. Wel mag je bleekwater gebruiken alsof het een desinfectans is, maar dan moet je bijvoorbeeld zeggen dat het een oxidatieve reiniger is. Hetzelfde geldt voor waterstofperoxide.
De claim is belangrijk. Sommige aanbieders van chemicaliën die als desinfectiemiddel kunnen worden gebruikt, komen door REACH enorm in de knel. Nu is het nog zo dat de claim bepaalt of een product een biocide is of iets anders. Waterstofperoxide kan worden gepositioneerd als een desinfectiemiddel en behoeft dan registratie maar als oxidatieve reiniger is het een reinigingsmiddel. Het wordt moeilijk nu in het kader van de REACH wetgeving het gebruik moet worden gemeld bij registratie van de stof. Voor waterstofperoxide zou je de escape via oxiderende reiniger kunnen proberen. Soms ligt het moeilijker bijvoorbeeld bij formaline dat met name in de veehouderij veel wordt gebruikt als desinfectans voor voederbakken etc. Met de beste wil van de wereld is er voor deze stof, in onze branche, geen andere toepassing te bedenken dan desinfectiemiddel.
We zijn enorm benieuwd hoe de chemicaliënhandel dit denkt op te lossen. Er zijn twee mogelijkheden. Aanmelden als biocide met alle kosten van dien of niet meer leveren.
Conclusie
Op grond van bovenstaande feiten kunnen we een paar simpele conclusies trekken:
- Er is veel kennis over hoe correct te desinfecteren.(WIP richtlijnen)
- Er is bij gebruikers en aanbieders van desinfectiemiddelen veel onkunde en er wordt soms ook bewust tegen de wet gezondigd
- Desinfecteren in de privésfeer is overbodig en ernstig af te raden want slecht desinfecteren kan leiden tot resistentie van bepaalde bacteriestammen. Desinfecteren in de privésfeer is alleen dan nodig als er verhoogd gevaar is op infectie doordat mensen een verzwakt immuun systeem hebben
- Desinfecteren is een specialisme dat alleen mag worden gedaan door deskundige professionele uitvoerders
- Desinfecteren wordt vaak gezien als alternatief voor een degelijke reiniging
Hans Sinnige is vertegenwoordiger van MKB bedrijven in de reinigingsmiddelen branche in verschillende overleg structuren. Hij is tevens directeur van Chemisch Adviesbureau Kievit en lid van de redactieraad van Clean Totaal.
Reageren? redactie@acceptatie.cleantotaal.nl
Lees ook van Hans Sinnige:
Wat is de waarde van een Milieukeurmerk?
Hans Sinnige versterkt redactieraad Clean Totaal
Lees ook van Hans Sinnige:
Wat is de waarde van een Milieukeurmerk?
Hans Sinnige versterkt redactieraad Clean Totaal
