Met enige regelmaat komt in de media de term (micro)biologisch, probiotica, enzymatisch etc. reinigen voorbij. Het lijkt erop dat steeds meer producenten en gebruikers deze technologie voor reinigingsmiddelen toepassen. Oud Clean Totaal redactielid Hans Sinnige heeft al ruim 3 jaar geleden dit onderwerp uitgebreid behandeld, maar is er in de tussentijd iets veranderd? Zijn er nog relevante ontwikkelingen? Namens Clean Totaal zijn we dieper in de materie gegaan met onder andere Toni Haan (foto), de autoriteit op het gebied van microbiologische reinigers in Nederland.
Door Laurens Metternich, met dank aan Toni Haan
Om de vraag kort te beantwoorden: Het lijkt erop dat er in de afgelopen jaren weinig veranderd is op technologisch gebied. Producenten maken de producten wel steeds stabieler, veiliger en langer houdbaarheid, maar dat is meer perfectioneren. Wel verandert er steeds meer op gebied van acceptatie en kennis over de materie bij de eindgebruiker. Toch blijft het opvallend dat vooraanstaande producenten niet of weinig deze technologie toepassen. Bij navraag bij een aantal producenten blijkt dat de technologie op dit moment het meest wordt toegepast bij sanitair- en afvoerreiniging.
Wat is een microbiologisch reiniger?
Een bacteriële of microbiologische reiniger is een reinigingsmiddel dat met behulp van bacteriën (al dan niet met daaraan toegevoegde enzymen en/of andere ingrediënten) reinigt, geuren verdrijft, en/of een gootsteen ontstopt. Het gaat hier om niet-pathogene micro-organismen hetgeen betekent dat ze geen ziekteverwekkende eigenschappen hebben.
De meest gebruikte micro-organismen in reinigingsmiddelen is een bacteriespoor. Deze bacteriespoor ontkiemt zodra het in contact komt met vervuiling en maakt hierdoor passende enzymen aan die de vervuiling afbreken. Bacteriesporen zijn in staat op plaatsen te komen waar traditionele reinigers dit niet kunnen zoals voegen en andere poreuze oppervlaktes.
100% biologisch onmogelijk
100% biologisch is onmogelijk: voor het formuleren van microbiologische producten zijn altijd nog traditionele grondstoffen nodig zoals conserveermiddelen en tensides. Vaak aangevuld met andere ingrediënten zoals parfum, kleurstoffen en andere reinigende componenten.
Beperkingen
Belangrijk is om de beperkingen van microbiologische reinigers aan te kaarten. Het is immers geen wonderoplossing, maar een mix tussen traditionele reinigers en microbiologische lijkt de meest effectieve. Zo kunnen micro-organismen enkel organische vervuilingen reinigen, denk hierbij aan urine, vet etc.. Voor anorganische vervuilingen zoals kalk zijn nog steeds traditionele reinigers nodig. Dat komt omdat micro-organismen niet overleven in bijvoorbeeld een zuur- of alkalisch milieu.
Vooraanstaande micro-organismen producenten zoals Novozymes kondigen wel aan te werken aan nieuwe types micro-organismen met een breder overlevingsmilieu en tevens effectief op anorganische vervuilingen. Het kan echter nog wel vele jaren duren voordat deze nieuwe types vrij beschikbaar zijn.
Microbiologische producten zijn over het algemeen veilig voor de gebruiker en het milieu. Bovendien is de oorsprong erg interessant in het kader van MVO. Traditionele grondstoffen zijn feitelijk gemaakt van twee bronnen: minerale afkomst (zoals olie en fosfor) en hernieuwbare bronnen (zoals planten). Beide bronnen kennen hun nadelen zoals niet hernieuwbaar (mineraal) en vervanging van voedselketen en verre reisafstanden (hernieuwbaar).
Microbiologische ingrediënten kennen hun afkomst uit het compost. Oftewel hernieuwbaar en afkomstig uit afval, zonder een zware milieubelasting. Bovendien kunnen ze lokaal gekweekt worden waardoor reizen over de hele wereld niet nodig is.
Een ander interessant MVO argument: micro-organismen reduceren het gebruik van parfum en luchtverfrissers omdat stank structureel wordt afgebroken. Beide zeer milieubelastende componenten.
Uitzonderingen voor micro-organismen
Hoewel de beschikbare studies aantonen dat de micro-organismen welke gebruikt worden in reinigingsmiddelen veilig zijn, wordt wel het gebruik voor een aantal toepassingen afgeraden door o.a. de nVWA en NVZ:
- Plaatsen waar voedsel wordt bereid
- Operatiezalen en andere plekken waar ernstig zieken zich bevinden
Beide hebben te maken met de onbekende risico’s bij een verzwakt immuunsysteem. Het is niet bekend of en wat voor invloed micro-organismen hierop hebben.
Geen Ecolabel…
We kunnen dus concluderen dat microbiologische reinigers een lage milieubelasting hebben. Waarom worden de ze dan niet geaccepteerd door zowel het Europees Ecolabel en Nordic Ecolabelling? In de criteria van het Europees Ecolabel voor Alles- en Sanitairreinigers staat het volgende:
De producten zijn mengsels van chemische stoffen en mogen geen micro-organismen bevatten die door de fabrikant doelbewust zijn toegevoegd.
Bij navraag bij de Europese Commissie (verantwoordelijk voor de criteria van EU Ecolabel) krijgen we de volgende reactie:
“Opname van micro-organismen als toevoeging in de criteria van alles- en sanitairreinigers zijn overwogen in de laatste revisie. Echter was er op dat moment te weinig informatie bekend over de werkzaamheid en veiligheid. Ecolabel producten zijn gebaseerd op componenten die voorzien zijn van voldoende informatie. Tijdens de volgende revisie (deadline juni 2015) zal dit besluit heroverwogen worden.”
Een besluit wat veel innovatieve producenten tegen het borst stuit, maar waar op dit moment dus helaas niet iets aan te doen is. Wel lijken de producenten van micro-organismen zich te ‘wapenen’ met nieuwe testdata om zo te proberen in de volgende revisie wel micro-organismen geaccepteerd te krijgen door Ecolabel.
Nieuw toepassing voor micro-organismen: toiletpapier?
Heel recent lijkt er weer een nieuwe toepassing gevonden te zijn voor micro-organismen in de professionele schoonmaak: toiletpapier. Het papier is geïmpregneerd met micro-organismen wat vervolgens moet zorgen voor afbraak van stank en het voorkomen van ontstoppingen. Theoretisch zou het verhaal best kunnen kloppen, immers komen de micro-organismen vrij in het toiletwater waardoor ze hun werk kunnen doen. Wel een kritische noot: zoals eerder omschreven is het niet bekend wat de risico’s zijn bij verzwakte immuunsystemen. Tijdens het gebruik van toiletpapier is er echter wel direct contact met risicovolle plaatsen van het lichaam.
Met dank aan Toni Haan, directeur Haan Special Ingredients (www.haanspecialingredients.nl), importeur van microbiologische producten.
Laurens Metternich is directeur van reinigingsmiddelenproducent Spectro BV. Daarnaast is hij lid van de technische commissie bij de NVZ en comitélid van ISSA Benelux (www.spectro.nl).
