Schoonmaken is een vak. Het managen van schoonmaak is ook een vak. Een vak dat je in de praktijk moet leren, maar waaraan MBO- en HBO-opleidingen Facility Management een belangrijke bijdrage kunnen leveren. Een bijdrage die in het beroepenveld niet altijd herkend wordt. Dit artikel gaat over de aandacht die de Saxion Hospitality Business School in Deventer geeft aan het vak van schoonmaakmanager. Het geeft wellicht een aanzet tot een vruchtbare dialoog tussen de diverse opleidingen en de praktijk.
De huidige opleiding Facility Management is voortgekomen uit de vroegere HBO-opleiding Toegepaste Huishoud Wetenschappen. Het is dé logische opleiding voor managers die op operationeel en tactisch niveau leiding gaan geven aan de schoonmaakafdeling binnen een organisatie, of voor hen die als manager bij een schoonmaakbedrijf aan de slag gaan.
Tot eind vorige eeuw werd er bij alle opleidingen in het land een apart vak Schoonmaak onderwezen. Hierin kregen de studenten onder andere de basistechnieken van schoonmaak onder de knie en werkte men aan een uitgebreid Programma van Eisen. Ook kreeg men les over de technische/chemische werking van schoonmaakmiddelen.
In het afgelopen decennium is de opleiding enorm veranderd. De nadruk is al meer komen te liggen op (economische) managementcompetenties. Op zich een logische ontwikkeling gezien de al prominentere plaats die de Facilitaire Dienst binnen de organisatie is gaan innemen. En gezien het feit dat er vanuit het facilitaire beroepenveld een groeiende vraag was naar afgestudeerden die meer financiële kennis bezaten en een goede kijk hadden op veranderprocessen binnen een organisatie.
Weinig operationele kennis
Moet de Facility Manager nog wel inhoudelijke kennis van de facilitaire diensten – waaronder schoonmaak – hebben? Binnen de HBO-opleiding FM aan de Saxion Hospitality Business School in Deventer proberen we het evenwicht zo goed mogelijk te bewaken. Mede natuurlijk gezien de ontwikkeling van een voortgaande groei in uitbesteden en dus de groeiende werkgelegenheid bij (multi-) service suppliers. In het algemeen leiden we geen studenten meer op met specifieke kennis van de operationele facilities, maar geven we ze kennis mee die zij vanuit het middenkader in organisaties nodig hebben om ervoor te zorgen dat bijvoorbeeld. de schoonmaak naar wens wordt uitgevoerd.
Basiskennis
In de Propedeuse krijgen onze studenten de module Facility Services. Hierin komen zowel de basisonderdelen van het schoonmaakonderhoud als het schoonmaakproces aan de orde. Tijdens het onderdeel schoonmaakonderhoud gaan we vooral in op de effectiviteit en op de efficiency. In dit kader staan dan onder meer de schoonmaakbeleving, ervaring van de dienstverlening door de schoonmaakmedewerkers, technische schoonmaakkwaliteit en kwaliteit van de aansturing centraal. Vervolgens behandelen we bij het schoonmaakproces de verschillende activiteiten binnen het schoonmaakprogramma vanuit het procesbeheer. Daarbij wordt nadrukkelijk de relatie gelegd aan de gebouw- en interieurkenmerken, gebruikersgedrag en schoonmaakmethoden. De studenten moeten vervolgens een instructievideo maken voor nieuwe schoonmaakmedewerkers, waarin alle onderdelen zowel op tactisch als op operationeel niveau dienen terug te komen.
2 voorbeelden van deze instructiefilmpjes zijn te vinden op YouTube:
Samenhang
In het tweede schooljaar wordt schoonmaak gebruikt als onderdeel van een geïntegreerd moduul. Met welke andere FM-onderdelen hangt het samen? Bovendien is het een belangrijk onderdeel van het inkoop- en leveranciersmanagement (PvE, leveranciersbeoordelingen, FMIS). Verder wordt schoonmaak veel als praktisch voorbeeld gebruikt, bv. bij bedrijfseconomie.
In het derde en vierde schooljaar ligt het accent op het management van de
FM-onderdelen. Daarbij komen onder meer de make-or-buy beslissingen, uitbestedingsvormen (single, multi-service en integrated), Europese aanbesteding en marktanalyse aan bod. De student moet dan op basis van een praktijkcasus de ontwikkelfase van een facilitaire organisatie analyseren, om vervolgens vanuit centrale organisatiedoelen tot een weloverwogen advies te komen voor een toekomstige inrichting van de facilitaire processen. Daarbij speelt de keuze rondom de inrichting van de schoonmaak vanzelfsprekend ook een rol.
Praktijkervaring
Het is voor de docenten ook een belangrijke taak om reële informatie te geven over het werken bij bijvoorbeeld een schoonmaakleverancier. Studenten zien vaan de schoonmaak niet als een aantrekkelijk werkveld. Doceren over de groeimogelijkheden binnen schoonmaakbedrijven en de teamspirit die er vaak heerst, geeft dan ook een positief beeld van het werkveld. Aan de andere kant moet men ook beseffen dat het leidinggeven aan mensen die zwaar lichamelijk werk verrichten niet eenvoudig is. Een stage bij een schoonmaakbedrijf kan hierbij trouwens goed helpen. Zodoende is het een pre dat veel van onze docenten uit het FM-werkveld komen. Zo heeft ondergetekende zelf zeven jaar bij een schoonmaakbedrijf gewerkt en hebben de meeste docenten een ruime praktijkervaring.
Aansluiting opleiding en beroep
Uiteindelijk dient een FM-er op HBO-niveau vooral goed te kunnen schakelen en participeren op de situatie. Zowel oor en oog hebben voor wat er gebeurt op de werkvloer, weten wat er leeft en bij voorkeur met behoorlijke inhoudelijke kennis van het vak. Aan de andere kant dient de manager dienstverlenend te zijn, kwaliteitsbewust, met gezond verstand te kunnen calculeren en het product te kunnen verantwoorden bij de directie. Een HBO FM-opleiding kan dus studenten opleiden die zeer geschikt zijn voor het schoonmaakvak. Maar het is geen opleiding die alle studenten voorbereidt voor de rol van schoonmaakmanager. Samen met de MBO-opleidingen en de schoonmaakbedrijven zelf (waar al een start wordt gemaakt met het verzorgen van opleidingen voor leidinggevenden) ligt er een schone taak om de aansluiting onderwijs – beroepenveld nog sterker te maken.
Rolf Nijdam is docent Facility Management aan de Saxion Hospitality Business School in Deventer.
Reageren? redactie@acceptatie.cleantotaal.nl
