Schoonmaakbedrijven springen in Thuiszorg

 

De wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo) moet ervoor zorgen dat mensen zo lang mogelijk zelfstandig kunnen blijven wonen en mee kunnen doen in de samenleving, al of niet geholpen door vrienden, familie of bekenden. En als dat niet kan, is er ondersteuning vanuit de gemeente. Het gaat om voorzieningen als hulp bij het huishouden, een rolstoel of woningaanpassing. De Wmo vervangt de Welzijnswet, de Wet voorzieningen gehandicapten (WVG) en delen van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). Voor mensen die langdurige, zware zorg nodig hebben, is er de AWBZ.

 

Voorheen werden huishoudelijke verzorging 1 en 2 door thuiszorginstellingen gedaan. Nu wordt de huishoudelijke verzorging via Europese aanbestedingen gegund aan de beste aanbieder. Scherp inkopen staat daarbij voorop. Ook thuiszorginstellingen doen mee met de aanbesteding van de zorg. De lage tarieven zijn echter nauwelijks haalbaar voor zorginstellingen. Gevolg is dat veel zorginstellingen hun thuiszorg uitbesteden aan schoonmaakbedrijven. Hiermee worden in ieder geval de banen van de medewerkers behouden. “Zorginstellingen komen erachter dat de huishoudelijke verzorgingsactiviteiten niet meer passen bij de koers die ze uit willen of krijgen ze niet renderend,” vertelt Han Schellekens, financieel directeur van Asito Dienstengroep. “Wij kunnen die activiteiten overnemen en er wel een rendabele activiteit van maken.” Het verschil met reguliere schoonmaakdiensten is groot. “Twintig medewerkers in een bankgebouw die ’s avonds na acht uur volgens een vast bestek hun werk doen, is heel iets anders dan werken in de thuiszorg,” verklaart Schellekens. “De bewoner is aanwezig wanneer de zorgverlener zijn werk doet. Vaak bestaat de koppeling tussen cliënt en zorgverlener al jaren waardoor er een band is ontstaan.” De fijnmazige distributie in de thuiszorg vergt in de planning en afstemming een andere aanpak. Schellekens: “Je hebt met veel minder contractpartijen te maken, maar wel veel meer met individuele cliënten waarbij je ook nog eens een sociale taak vervuld. Daarom hebben we in 2006 besloten onze thuiszorgactiviteiten onder te brengen in een gespecialiseerd dochterbedrijf en hebben we Thuiszorgservice Nederland (TSN) geacquireerd.”

 

Hoe staat ABVAKABO FNV tegenover deze ontwikkeling? Marlieze Warnaar van AbvaKabo praat gematigd positief over de overname van thuiszorgmedewerkers van de zorginstelling uit haar regio naar TSN. “TSN hanteert dezelfde cao als die het personeel voorheen had, namelijk een zorg cao zoals vastgelegd in de cao Verpleeghuizen, Verzorgingshuizen en Thuiszorg. Hierdoor kunnen personele consequenties van de overname tot een minimum beperkt blijven en zijn de formele arbeidsvoorwaarden goed geregeld.” Toch maakt de vakbond zich zorgen over de gevolgen van de Wmo. Volgens Warnaar liggen de knelpunten vooral bij het beleid van de overheid. “Mensen die thuiszorg verlenen, krijgen hiervoor steeds minder tijd. Zoals het mooi heet: hun werk bestaat uit niet-lijfgebonden activiteiten. Maar die bestaan uit meer dan alleen schoonmaken. Nu zie je in de praktijk steeds meer dat thuiszorgmedewerkers alleen nog maar mogen schoonmaken. Wij zijn benieuwd hoe een schoonmaakwerkgever de zorg voor de cliënt overeind gaat houden daar waar de tarieven vanuit de overheid onder druk staan. En waar tevens door efficiency zo veel mogelijk taken worden geschrapt die niet worden bekostigd maar die de burger wel verwacht en ook wenst.”

 

ABVAKABO FNV plaatst vooral kanttekeningen bij de invoering van het aanbestedingssysteem. “Het geeft een enorme druk op de personeelskosten,” verklaart Willam Moorlag van ABVAKABO FNV. De ideeën achter de Wmo, daar staat de bond achter. Het systeem van Europese aanbesteding laat echter schadelijke effecten zien. Moorlag: “Doordat gemeenten zo scherp mogelijk willen inkopen, komen de arbeidsvoorwaarden sterk onder druk te staan. De gevolgen zijn duidelijk zichtbaar. Zorginstellingen die thuiszorgmedewerkers minder betalen, overname van thuiszorgtaken door grote schoonmaakbedrijven omdat deze bedrijven goedkoper leveren.”

“Nu al, maar zeker op een wat langere termijn voorzie ik taakverschraling,” vervolgt Moorlag. “Thuiszorgmedewerkers maken niet alleen schoon, maar hebben daarnaast een belangrijke signalerende en sociale taak. En daar is eigenlijk geen tijd meer voor.” Moorlag wijst hiermee niet naar de schoonmaakbedrijven, maar vooral naar de politiek die de lage tarieven in de hand werkt. Het geldt niet alleen voor schoonmaakbedrijven die thuiszorgwerk gaan doen, maar ook voor zorginstellingen die dit werk wel zelf blijven doen.

 

Heeft mevrouw x haar medicijnen wel ingenomen? Zijn de levensmiddelen in de koelkast nog wel vers? Eet en drinkt mevrouw x wel voldoende? Zaken waar de ‘ouderwetse’ thuiszorgmedewerker oog en oren voor heeft. Mag de overheid deze belangrijke signalerende en sociale taak wegbezuinigen? ABVAKABO FNV vindt van niet. “De thuiszorgmedewerker van nu wordt niet meer betaald om even samen met de cliënt koffie te drinken of de kerstkaarten te schrijven,” vult collega Marlieze Warnaar van ABVAKABO FNV aan. “En dit is nu juist een belangrijke meerwaarde van hun werk. De meeste thuiszorgmeedenkers kiezen voor het sociale aspect van dit beroep, schoonmaken hoort daarbij. En niet andersom. Gevolg: de thuiszorgmedewerker gaat weg. Zijn plaats wordt ingevuld door lager gekwalificeerd personeel dat puur en alleen komt doen waarvoor het betaald wordt: schoonmaken. Het is het huidige beleid van de gemeenten.”

Volgens Warnaar vindt er ook op andere fronten taakverschraling plaats. Zo is er voor de thuiszorgprofessional minder tijd voor collegiaal overleg en teamoverleg of functioneringsgesprekken moeten in de ‘eigen’ tijd van de thuiszorgmedewerker plaatsvinden of vinden helemaal niet meer plaats. Tweede knelpunt die de overname van zorgtaken door schoonmaakbedrijven met zich meebrengt, is volgens vakbond de afname van doorstroommogelijkheden van thuiszorgmedewerkers. Bijvoorbeeld wanneer een thuiszorgmedewerker zou willen doorgroeien naar verzorgende. Deze weg is volgens Moorlag nauwelijks meer mogelijk.

 

Asito Dienstengroep doet haar best het karakter van de thuiszorg te behouden. Om toch vooral dicht bij de cliënt te staan en het ‘persoonlijke’ karakter te behouden, wil Asito Dienstengroep TSN uitbouwen tot een bedrijf dat overal in Nederland actief is vanuit een lokale setting. Schellekens: “We werken niet vanuit grote regiokantoren met een grote afstand tot markt en cliënt maar we werken heel decentraal zodat we straks iets van dertig tot veertig vestigingen in Nederland hebben. Op deze manier zitten we dicht op onze markt, en belangrijker nog dicht bij de cliënt.”

Op de vraag of er voor de medewerkers die afkomstig zijn van zorginstellingen, veel veranderd, antwoordt Schellekens: “Werkinhoudelijk bij de cliënt verandert er niet veel. En als er wat verandert, hoop ik dat dat in de perceptie van de medewerker in positieve zin is. Waar we heel strak op letten, is dat de medewerkers goed geïnformeerd worden over waar en wanneer ze moeten werken. Salaris, overuren en compensatieuren betalen we op tijd. Waar nodig leiden we
op of laten we mensen doorstromen richting AWBZ.”

 

De manier van werken verschilt volgens Schellekens niet veel met die van voor de invoering van de Wmo. “Bij elke zorgvraag stellen wij de vraag: ‘Hoe willen wij de zorg geregeld zien, wanneer het onszelf zou betreffen.’ Het continu leveren van zorg op het door de cliënt gewenste tijdstip en door steeds dezelfde gekwalificeerde zorgverlener is het vertrekpunt bij de inzet van de zorg. Dit zijn allesbepalende uitgangspunten voor onze werkwijze, onze organisatiestructuur en onze aanpak.” TSN krijgt indicaties door vanuit gemeenten of vanuit het zorgkantoor. Daarop worden de medewerkers ingepland en gaan naar de cliënt. “We proberen een goede planning neer te zetten en te zorgen dat er ook geleverd wordt wat is afgesproken,” vertelt Schellekens. Hoe houd je de productiviteit zo hoog mogelijk? Schellekens: ”Hiervoor heb je goede systemen nodig die ervoor zorgen dat alle cliënten die zorg nodig hebben, deze ook daadwerkelijk krijgen. Anderzijds moet je ervoor zorgen dat je niet blijft doorleveren als de indicatie al verlopen is. We geven de garantie dat mensen binnen zes uur hulp krijgen. Dit moet je goed monitoren.”

 

Asito vindt het een goede ontwikkeling dat er meer marktwerking in de zorg komt. Dit moet wel gedoseerd en geleidelijk gebeuren. “Meer marktwerking is op zich prima mits je maar goed de kwaliteit en de cliëntenbelangen in de gaten houdt,” vindt Schellekens. “Het is van maatschappelijk belang dat de kosten van de zorg enigszins binnen de perken worden gehouden, anders wordt het niet financierbaar.”

Moorlag waarschuwt wel dat voorkomen moet worden dat de tarieven vanuit de politiek te ver worden gedrukt. “Je mag geen roofbouw op de zorgaanbieders plegen. Dit gaat absoluut ten koste van de kwaliteit. Ook veroorzaken de aanbestedingen elke twee jaar veel onrust. Als vakbond zijn wij voorstander van kostendekkende tarieven, gegund op langere termijn. Dit zou veel rust geven in de sector.”