Tapijtreiniging Deel 1: Ondergeschoven kind, gemiste kans

Tapijt schoonmaken is in ons land meestal niet meer dan stofzuigen. Dat is niet hetzelfde als grondig schoonmaken. Met stofzuigen wordt het bovenste vuil deels verwijderd, maar ingelopen vuil blijft zitten waar het zit. Regelmatig tapijt reinigen is beter, maar gebeurt zelden. Gemiddeld eens in de zeven jaar, terwijl dat in de VS minimaal jaarlijks gebeurt! De schoonmaakbranche laat dus een marktkans liggen. Tijd voor een rondje deskundigen om hun licht over tapijtreiniging te laten schijnen. In deel 1 de tapijtreinigers aan het woord.
Lees ook deel 2: Schade door onkunde enorm!

Er zijn drie systemen om tapijt te reinigen: droog reinigen, het bonnet-systeem en sproei-extractie.

Droog reinigen heeft als voordeel dat de ruimte snel weer gebruiksklaar is. Het kan op drie manieren. De eerste methode bestaat uit poeder dat wordt ingeborsteld. Het vuil bindt zich aan het poeder en wordt vervolgens opgezogen. Nadelen zijn de bewerkelijkheid en het achterblijven van poeder in het tapijt waardoor hervervuiling sneller optreedt.

Het tweede systeem is het bonnet-systeem. Hierbij wordt het tapijt eerst met een borstelmachine gezogen en vervolgens gesprayd met een water/zeepoplossing waaraan soms ook gecarboniseerd water of koolzuurgas wordt toegevoegd. Nadat het schoonmaakmiddel is ingetrokken, wordt het tapijt met een eenschijfsmachine behandeld. Als schijf wordt een wit katoenen of microvezel pad (de bonnet) gebruikt. Het vuil blijft daaraan hangen. Het is daarom belangrijk om de pads gedurende het werk regelmatig te wisselen.

De sproei-extractie is de derde methode. Het is een natte reiniging. Hierbij wordt het tapijt eerst gestofzuigd met een borstelmachine, waarna schoonmaakmiddel over het tapijt gesprayd wordt. Daarna wordt onder druk (heet) water in het tapijt geïnjecteerd en dit wordt meteen weer opgezogen waardoor het losgeweekte vuil wordt meegenomen. Voordeel is een optimale reiniging, maar het duurt wel langer voordat het tapijt weer beloopbaar is. Een ander nadeel is dat bij natuurlijke vezels – ondeskundige toepassing en vooral bij gebruik van heet water- krimp en/of vervilting kan optreden. Een goede materiaalkennis is dus noodzakelijk en reinigingsadviezen van de tapijtfabrikant moeten strikt worden opgevolgd. Elke methode heeft zijn voor- en nadelen, maar door een slim onderhoudsplan op te zetten kunnen deze methoden zorgen voor een blijvend schoon, representatief en duurzaam tapijt.

Welke methode er ook gebruikt wordt, regelmatige toepassing ervan is noodzakelijk. De vloerbedekking bepaalt in hoge mate de kwaliteit van het binnenklimaat en een vies tapijt is daarvoor niet bevorderlijk. Zand en stof zorgen niet alleen voor een hogere slijtage, maar vooral het stof bevat ziektekiemen en allergenen. Bij een sterk vervuild tapijt verspreiden die zich door opwerveling bij belopen van de ruimte. In dit verband nog een opmerking over schoonloopsystemen bij de entrees van gebouwen. Die kunnen gemiddeld zo’n zeventig procent van het inloopvuil tegenhouden.

Dat is mooi, maar hoe zit het dan met de reiniging van deze systemen? Een beetje vegen of stofzuigen voldoet daarbij zeker niet, juist omdat dit soort systemen erop gericht zijn vocht en vuil juist te absorberen. Een test bij de schoonloopmat bij mijn voordeur is misschien een indicatie van dit probleem. Die stofzuig ik regelmatig. Onlangs heb ik deze mat gereinigd met een particulier verkrijgbare sproei-extractiemachine die een hoop vies bruinzwart water opzoog. Toen ik daarna de mat echter meermalen met de tuinslang doorweekte en droog zoog was het water nog veel viezer en lag er in de vuilwatertank een laag drab. Pas na vijf keer dit proces herhaald te hebben werd het water helder.

Volgens ervaringsdeskundige René Zeilstra, directeur van Rema Systems en importeur van het Amerikaanse merk Powr-Flite, werkt stofzuigen wel als je tapijt wilt reinigen, maar is het resultaat sterk afhankelijk van het soort stofzuiger. Zeilstra: “Bij gewone stofzuigers heb je de optimale zuigkracht verdeeld over een stuk van zo’n vijf centimeter lengte. Feitelijk aai je meer over het tapijt dan dat je afdoende vuil verwijdert. In de Angelsaksische (Amerika en Engeland, red.) landen worden borstelmachines gebruikt die een vibratie in het tapijt opleveren waardoor diepgelegen vuil wordt losgemaakt en opgezogen. Je zult verbaast staan van de hoeveelheid stof die er dan uit een normaal gestofzuigd tapijt komt. Ik verbaas me erover dat deze machines bij ons niet populairder zijn.”

Ondanks goed stofzuigen is periodieke natte reiniging absoluut nodig. Volgens Zeilstra heeft natte reiniging een slechte naam omdat mensen deze methode kennen van particulier gebruik. “De machines die daarvoor gebruikt worden zijn op zich prima, maar toch van een ander kaliber dan het professionele werk. Bovendien gebruiken mensen teveel reinigingsmiddel en werken te snel waardoor zeepresidu achterblijft waardoor het tapijt sneller vervuilt.”

Belangrijk bij de sproei-extractiemethode is de optimale menging van reinigingsmiddel en (heet) water, maar nog belangrijker is de zuigkracht om het geïnjecteerde water weer te verwijderen. Zijlstra: “Hoe krachtiger de machine, des te meer vuil wordt verwijderd en hoe sneller het tapijt droog en weer beloopbaar is. Een krachtige zuigmotor is essentieel. Als je daarnaast nog een blower gebruikt, is het tapijt in een dik uur weer helemaal droog. Daarmee vervalt een veel gebruikt argument dat het met deze methode te lang duurt om de werkvloer weer beschikbaar te hebben en kan spoei-extractie dus ook tijdens de dagschoonmaak worden toegepast.”

“Tapijtreiniging is een vak apart en in Nederland zijn er gespecialiseerde ondernemingen die tapijt goed en vakkundig kunnen onderhouden, ook in onderaanneming.” Aan het woord is Patrick Mensink, sprekend vanuit zijn tienjarige ervaring als technisch- en kwaliteitsmanager bij een landelijk opererende tapijtreinigingsorganisatie. Tegenwoordig werk hij als Manager salesoffice bij Wecovi. Hij vindt dat tapijt reinigen veel te weinig gebeurt. “Het is hier in tegenstelling tot de VS en Engeland niet populair. Dat komt denk ik door twee zaken. Allereerst heeft de tapijtbranche tot op heden nooit duidelijk gemaakt dat ook hun product regelmatig professioneel gereinigd moet worden. Zeker in het verleden is steeds gezegd dat gewoon stofzuigen voldoende is. Ik denk dat dit een gemiste kans is, want een vervuild tapijt speelt in de vervangingsbeslissing over het type vloerbedekking een belangrijke rol. Daarnaast is er in het verleden vooral geshamponeerd, Daarbij werd zeep in het tapijt gewreven met een eenschijfmachine. Na drogen werd het residu opgezogen. Nadeel was dat er veel zeepresten achterbleven die weer vuil aantrokken. Het is vergelijkbaar met haren wassen zonder uitspoelen. Professionals passen deze methode inmiddels niet meer toe. Zij gebruiken de methoden die eerder in dit artikel genoemd worden.”

Bij sproei-extractie wordt steeds vaker heet water gebruikt. Is er dan geen krimprisico? Mensink: “Ja en nee. Wanneer je het tapijt doorweekt, dan kan er bij natuurlijke vezels krimp optreden. Een vakman gaat echter niet zo te werk. Er is afhankelijk van het soort tapijt een optimale verhouding tussen het schoonmaakmiddel, de hoeveelheid water, de temperatuur daarvan en de zuigkracht van de machine. Feitelijk zul je gelijktijdig niet meer dan 30-50 cm2 behandelen en dan is krimp uitgesloten. Zeker als wordt gewerkt met truck mount machines. Alles hangt echter af van het vakmanschap van de tapijtreiniger. Je kunt niet alle middelen op elke ondergrond gebruiken. Als je bijvoorbeeld sterk alkalische middelen en te heet water gebruikt kan wol worden aangetast en vervilten. Katoen is bij een goede behandeling en regelmatige reiniging onverslijtbaar. Beide soorten tapijt komen nauwelijks voor in utiliteitsgebouwen. Daar ligt meestal polyamide projecttapijt. Om dat te beschadigen moet je het wel heel bont maken. De middelen zelf zijn tegenwoordig toxicologisch in orde, maar het is wel oppassen met vlekverwijderaars. Er moet het juiste middel voor een specifieke vlek gebruikt worden en dan komt men ook in aanraking met organische oplosmiddelen.“

Mensink gaat tenslotte nog in op het schoonloopsysteem en de schoonmaakfrequentie. “Een schoonloopststeem moet afgestemd zijn op het aantal bezoekers. Bij veel bezoekers begin je al buiten het gebouw. De werking is echter niet onbeperkt. Ik denk dat een facilitair manager er goed aan doet om een abonnement af te sluiten waarbij het systeem bijvoorbeeld ieder kwartaal wordt gereinigd en het overige tapijt een tot twee keer per jaar.”

Er blijkt ook een argument te zijn tegen regelmatige tapijtreiniging, namelijk de kosten. Je hebt te maken met huurperioden van gemiddeld vijf jaar. Dan is na twee perioden zonder reinigen het tapijt versleten door ingelopen vuil en wordt het door nieuw vervangen. Toch is dat niet aan te raden. Niet alleen vanwege een slecht binnenklimaat, maar ook vanwege het negatieve effect op medewerkers en bezoekers. Een slechte werkomgeving heeft effect op het werkplezier en dus op het resultaat. Bezoekende (potentiële) klanten leggen dat verband zeker. Zo kost bezuinigen op tapijt reinigen meer dan het oplevert.

Ruud Doornenbal is franchisenemer van Chem-Dry. Ook hij worstelt met het slechte imago van tapijtreiniging. “Ik doe dit werk nu al 22 jaar en zie wel verbeteringen. Grote fabrikanten zoals Desso geven nu wel aan dat regelmatig onderhoud noodzakelijk is. In de praktijk laten facilitair managers het echter nog massaal afweten. Reiniging komt bij hen meestal pas in beeld als het tapijt visueel ontoonbaar is geworden. Dat is een slechte zaak, want je hebt ook te maken met de onzichtbare vervuiling zoals zand en stof in het tapijt dat de levensduur ervan beïnvloedt. Daarnaast zijn er natuurlijk nog de huisstofmijt en schimmels die in vuil tapijt een goede voedingsbodem vinden en allergische reacties veroorzaken. Het argument dat je te lang het tapijt niet kunt betreden is met onze methode niet steekhoudend.”

Doornenbal: “Wij werken met verschillende technieken, van bonnetmethode tot Truck-Mount methode. Het verschil is dat wij na stofzuigen met een borstelstofzuiger, de PowerHead, een roterende machine, gebruiken voor het inwerken van het koolzuurhoudend reinigingsmiddel. Dat koolzuur zorgt ervoor dat we toe kunnen met slechts 200 ml/m2 en dat het vuil naar de oppervlakte wordt getransporteerd. Afhankelijk van de mate van vervuiling wordt het middel vrijwel direct opgezogen, of nadat je 20-30 m2 hebt ingewerkt. Groot voordeel ten opzichte van een sproei-extractiemachine is dat de tapijtrug niet nat wordt en er geen banen, verkleuringen en schimmels ontstaan. Je ziet vaak dat dit door onoordeelkundig gebruik wel gebeurt. Vaak moeten we eerst de problemen oplossen, voordat we daadwerkelijk aan de juiste reiniging toe komen. Overigens kunnen we ook een beschermlaag aanbrengen, zodat een schoongemaakt tapijt langer vuilwerend blijft.”

Chem-Dry Doornenbal werkt ook met de Truck-Mount machines gecombineerd met PowerHead en PowerBase. Volgens Doornenbal is dit een prima systeem, wat men voor 75% à 80% kan toepassen. “Je moet met een slang het gebouw in en dat levert weleens problemen op met de beveiliging, vooral als we na kantoortijd het tapijt behandelen. Soms is er ook gewoon geen plaats voor de aanhanger of is het gebouw te hoog. Als je op de 22e verdieping moet zijn, is het ondoenlijk om de slang door het hele gebouw naar boven te leggen. We kiezen in zo’n geval voor onze losstaande methode. In resultaat is er geen verschil.”

Met deze slogan probeerde Hoover in het verleden de Nederlandse markt te veroveren, wat helaas voor het Nederlandse tapijt niet gelukt is. Mike Hogenkamp van Hogenet specialist in vloer- en tapijtreiniging stelt dat borstelmachines de enige effectieve methode van tapijt stofzuigen is. “De door de meeste schoonmaakbedrijven gebruikte stofzuigers doen niets meer dan optisch reinigen en verwijderen alleen oppervlakkig stof en vuil. Ze zijn voor het behoud van je tapijt eigenlijk weggegooid geld omdat ze de dieper gelegen vervuiling die de daadwerkelijke slijtage veroorzaken zoals zandkorrels niet opzuigen. Daarnaast worden in steeds meer schoonmaakbestekken stofzuigbeurten in frequentie teruggebracht of vervangen door bijtippend stofzuigen wat de schade aan tapijt alleen maar vergroot en leidt tot gezondheidsproblemen en allergieën. Een probleem van een ander orde zijn vlekken in tapijt. Deze doen het tapijt al snel slecht en versleten lijken. Morsvlekken vragen direct actie om indrogen te voorkomen.

Hogenkamp: “Als je regelmatig tapijt zou reinigen met sproei-extractie, dan kun je nog wel mee wegkomen met stofzuigen, maar dat gebeurt veel te weinig. Het gaat daarbij op drie punten mis. Schoonmaakbedrijven bieden periodieke tapijtreiniging niet aan als vast onderdeel van het contract. Daarnaast vergeten schoonmaak inkopers en adviesbureaus om bij de aanbesteding tapijt reinigingen in het programma van eisen op te nemen. Tenslotte neemt de facilitair manager geen budget op voor tapijtonderhoud in zijn onderhoudsplan. Mogelijk speelt hier een rol dat de huurcontracten vrij kort zijn en er gedacht wordt dat na vijf of tien jaar toch een ander pand wordt betrokken.”

Hogenkamp: “Het frequent reinigen van tapijt is belangrijk omdat dit bijdraagt aan een gezond binnenklimaat en optisch schoon resultaat. Je ziet meestal pas na langere tijd dat het tapijt vervuilt door het ontstaan van looppaden en donkere plekken. De basis daarvoor wordt echter gelegd door ingelopen vuil en dan met name zand dat diep wegzakt en zo het tapijt vanaf de rug verontreinigd. Ook al zie je de vervuiling nog niet, maar je moet toch wel nieuw tapijt na drie jaar reinigen en dan voorzien van een nieuwe impregnering waardoor je volgende reiniging pas weer over zo’n twee jaar nodig hebt. Wij impregneren standaard en doen diepreiniging met de Rotovac, waarbij water onder hoge druk wordt ingespoten en direct weer wordt opgezongen. Dat maakt effectief schoon omdat je stof, vuilen zand losweekt en transporteert. Het is overigens goed om inloop van vervuiling zoveel mogelijk te voorkomen. Een goede inloopmat is absoluut noodzakelijk, en ja, ook die moet je regelmatig reinigen!”

De gebrekkige aandacht voor tapijtreiniging bevreemdt nog meer tegen de achtergrond dat Nederland de derde tapijtproducent ter wereld is. Jaarlijks wordt circa 180 miljoen vierkante meter tapijt geproduceerd. Ongeveer 85% van het tapijt wordt geëxporteerd naar andere EU landen. Jaarlijks wordt dus op de interne markt 27.000.000 vierkante meter tapijt gelegd. De tapijtindustrie heeft zich binnen de beroepsorganisatie MODINT verenigd via de ledengroepering VNTF. Er is een eigen en toekomstgerichte agenda. Belangrijke onderwerpen hebben betrekking op onder andere binnenklimaat, energiebesparing, onderhoud, retour en recycling, normontwikkeling, promotie, scholing, marktontwikkeling en kennis en innovatie. Opvallend dat in het beleidsstuk Routekaart Tapijt 2030 slechts wordt gesteld dat reinigen (met name stofzuigen) gemakkelijk is, maar dat er met geen woord wordt gerept over het bevorderen van regelmatige professionele tapijtreiniging. Misschien niet verwonderlijk als je het enorme aantal geproduceerde vierkante meters ziet, die toch voor een groot deel op de vervangingsmarkt terecht komen?