Met zorg zijn de bakstenen uitgezocht voor het nieuw te bouwen huis. Eenmaal gebouwd is het resultaat bedroevend. De buitengevel zit vol met witte vlekken. Hoe komt het en wat kan eraan worden gedaan? Henk Goldberg, directeur van BM Holland vertelt er meer over.
‘Uitbloei’ heet het fenomeen in vakjargon. Vaak geven degenen die bij de bouw betrokken zijn, elkaar de schuld. Het is het resultaat van onzorgvuldig bouwen, zegt de één. Nee, het ligt aan de bakstenen, zegt een ander. Volgens Henk Goldberg van BM Holland ligt het aan verschillende factoren. Daarbij speelt ons klimaat een grote rol. Meestal is er gevoegd of gemetseld onder ongunstige omstandigheden.
Hoe ontstaat uitbloei?
Niet alle witte uitslag is hetzelfde. Er zijn twee soorten die ieder een eigen benadering vragen. Goldberg legt uit wat er gebeurt wanneer er wordt gemetseld. “Tijdens het metselen en voegen komt kalk vrij (hydrateren). Deze kalk moet zich binden met de metsel- voegmortel. Het geheel moet nog uitharden. Dit heet het carbonatatieproces. Voor dit proces is kooldioxide nodig. Kooldioxide bevindt zich in de lucht en komt dus ook in de baksteen. Vervolgens zorgt de kooldioxide ervoor dat de vrije kalk in de mortel wordt gebonden. Problemen ontstaan wanneer de gevel tijdens het uitharden nat wordt. In dat geval kan de kooldioxide niet meer in de baksteen komen doordat het wordt tegengehouden door een filmlaagje van water. Hierdoor kan de kooldioxide de kalk uit de mortel niet binden.
Wanneer de temperatuur stijgt en de muur droogt, komt deze vrije kalk naar buiten. Hier komt het in aanraking met kooldioxide uit de lucht. Er treedt een chemische reactie op waardoor calciumcarbonaat ontstaat. En dat is te zien als witte uitslag op de stenen. Calciumcarbonaat is een anorganisch zout dat niet oplosbaar is in water. Dit betekent dat het dus niet uit zichzelf verdwijnt. Goldberg benadrukt niet te lang te wachten met het verwijderen van dit calciumcarbonaat. Na een paar jaar gaat het namelijk vergipsen. Als het vergipst is, is het een keiharde korst geworden waar veilige, chemische middelen niet meer op reageren. Er zit dan niets anders op dan het mechanisch te verwijderen.
Witte uitslag door sulfaten
Witte uitslag kan ook ontstaan door sulfaten. Deze zijn oplosbaar in water en bevinden zich in de baksteen of mortel. Bij regen komen deze sulfaten in de poriën van het metselwerk. Wanneer de muur opdroogt, komen de sulfaten naar de oppervlakte en slaan neer. Hierdoor ontstaat de bekende witte waas. In dit geval heb je te maken met een andere vorm van uitslag. Deze uitbloei is oplosbaar in water en kan dus verwijderd worden met water, ofwel een regenbui. Wel is het zo dat de lelijke witte waas steeds weer terugkomt zolang de zouten in de muur nog niet volledig zijn uitgereageerd. Dit kan soms jaren duren.
Impregneren
Als een gevel impregneert wordt, trekt het water niet meer in de baksteen. Er komen geen zouten meer naar buiten en de sulfaatuitbloei stopt. Bovendien gaat het verkleuring van de baksteen tegen. Belangrijk is dat de gevel nog wel kan ademen. Het impregneren van de muur kan vergeleken worden met het impregneren van kleding of schoenen. Water kan niet meer in de kleding dringen, maar waterdamp kan er wel uit. Dit komt doordat waterdampdruppels kleiner zijn dan waterdruppels. In geval van sulfaatuitbloei adviseert Goldberg de muur een seizoen onbehandeld te laten. Daarna kan de gevel gereinigd en geïmpregneerd worden.
Voorkomen
Het van het grootste belang dat er gemetseld en gevoegd wordt onder gunstige omstandigheden. Dat is meteen ook de moeilijkheid in Nederland. Het betekent dat de gevel 48 uur na het voegen tijdens het carbonatatieproces droog moet blijven. En dat is niet altijd te realiseren. Wordt er in de in de regen gevoegd, dan kan men uitbloei na een paar weken verwachten. Om de invloed van het weer te verkleinen, wordt een gebouw wel eens ‘ingepakt’. In dat geval kan het metselen en voegen doorgaan tijdens regen. Toch kan ook dan uitbloei niet helemaal uitgesloten worden omdat het ook door de luchtvochtigheid kan komen. Honderd procent voorkomen zal dus nooit lukken, men ka hoogstens de kans verkleinen.
